Puszcza Białowieska – kalendarium : II wojna światowa

[Głosów: 4   Average: 4.3/5]

1939

1 września 1939
Białowieża zostaje zbombardowana przez Luftwaffe, potem zajęta przez niemiecką 3 Dywizję Pancerną i na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow przekazana Rosjanom.

21 września 1939
Do Hajnówki i Białowieży wkraczają Rosjanie. Donosy, aresztowania, przesłuchania, rewizje i konfiskaty.

listopad 1939
Z Kosowa Poleskiego wracają nieświadomi grożącego im niebezpieczeństwa leśnicy.

25 grudnia 1939
Rada Komisarzy Ludowych Białoruskiej SRR wydaje dekret o utworzeniu rezerwatu „Puszcza Białowieska” (заповедник „Беловежская пуща”). Obejmuje on całą Puszczę Białowieską (129,200 ha), jednak pełna ochrona zostaje wprowadzona tylko na terenie byłego polskiego parku narodowego (4760 ha), ośrodka rozmnażania żubrów i jeszcze jednego niewielkiego obszaru.

1940

luty 1940
Rozpoczynają się deportacje podobne do tych z 1915 roku, tym razem w wykonaniu radzieckim. Na Sybir zostają wywiezieni leśnicy wraz z rodzinami oraz kilka tysięcy innych osób – osadnicy wojskowi i cywilni (uczestnicy wojny z 1920 roku), pracownicy lasów państwowych, inteligencja, kupcy i osoby przypadkowe, na które coś doniesiono. W Białowieży zostaje podstawiony eszelon z 23 wagonami, w Narewce 5, w Bielsku Podlaskim 11, w Czeremsze 2, w Nurcu 7, w Zaręcie 2. Większość zesłańców nigdy nie wraca. Wywiezieni leśnicy zostają zastąpieni lojalnymi, ale niedoświadczonymi pracownikami leśnymi.

27 lipca 1940
Zostaje wydany dekret, na podstawie którego ścisłą ochroną ma zostać objęty cały obszar rezerwatu „Puszcza Białowieska”, czyli cała Puszcza. Wprowadzenie tych przepisów w życie przerywa napaść Hitlera na Stalina 22 czerwca 1941 roku.

1941

27 czerwca 1941
Do Białowieży wkraczają Niemcy. Terror, tortury, wywozy do Treblinki, szczucie psami, wieszanie i rozstrzeliwania. Ginie około 1000 osób, na początek zostaje rozstrzelanych w żwirowni lub wywiezionych do Treblinki około 550 byłych członków władzy radzieckiej. Dzisiaj nikt nie pamięta nawet nazwisk. W Białowieży zostaje umieszczony specjalny sztab do zwalczania niezbyt aktywnej na tym terenie partyzantki, głównie radzieckiej.
Zamiłowanie do łowów i słabość do Puszczy Białowieskiej najbliższego przyjaciela Hitlera – Hermanna Göringa ratuje jej drzewostany przed intensywną eksploatacją. Puszcza zostaje uznana bowiem za rządowy teren łowów (Reichsjagdgebiet). Göring wpada nawet na pomysł wysiedlenia mieszkańców Białostocczyzny, zalesienia całego obszaru i utworzenia rezerwatu naukowo – myśliwskiego. Sam podczas wojny nie pojawa się w Puszczy. Każe wypuszczać do lasu niedźwiedzie odebrane Cyganom oraz półdzikie bydło przypominające tura. Z Reichsjagdgebietu według różnych danych zostaje wysiedlonych 1731 lub 6446 osób (15 lub 34 wsie, w których część ludności rozstrzelano).

1944

lipiec 1944
Jesienią 1943 roku i na początku lipca 1944 roku Niemcy wypuszczają żubry z zagród do Puszczy. Tuż po wyjściu Niemców z rąk kłusowników ginie 11 zwierząt, wojnę przeżywa 17 osobników. Spośród tarpanów 25 zwierząt zostaje wywiezionych podczas wojny do rzeszy, 15 pozostałych ginie. Giną też łosie.

25 lipca 1944
Stalin podczas dyskutowania z delegacją PKWN przebiegu ustalania granic państwowych dzieli Puszczę Białowieską między Polskę a Republikę Białoruską ZSRR.

październik 1944
Rada Komisarzy Ludowych Białoruskiej SRR decyduje o ponownym utworzeniu rezerwatu „Puszcza Białowieska”.

17 listopada 1944
Do Białowieży wkraczają żołnierze gen. Pawła Batowa. Poprzedniego dnia węgrzy palą najstarszą część białowieskiej ulicy Zastawa. Jeszcze wcześniej wycofujący się hitlerowcy wysadzają w powietrze carski pałac w Białowieży.


Literatura:

  1. Hedemann O. 2004 (reprint wydania z 1939 roku). Dzieje Puszczy Białowieskiej w Polsce przedrozbiorowej (w okresie do 1798 roku). Agencja „Benkowski”, Bialystok.
  2. Kossak S. 2001. Saga Puszczy Białowieskiej. Muza SA, Warszawa.
  3. Samojlik T. 2006. Łowy i inne pobyty królów polskich i wielkich książąt litewskich w Puszczy Białowieskiej w XV-XVI wieku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej. 3-4: 293-305.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  4. Więcko E. 1984. Puszcza Białowieska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
  5. le baron de Brincken [Julius Karol von Brincken], Mémoire descriptif sur la forêt impériale de Białowieża, en Lithuanie. N. Glücksberg, Warszawa 1828.
    Tekst na stronie Open Library.
  6. Gienc J., Król P. 1998. Mózgowioczaszka Bison priscus ze zbiorów przyrodniczych Muzeum Narodowego w Kielcach na tle podobnych znalezisk w Polsce. Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 19: 137-153.
  7. Jędrzejewska B, Samojlik T. 2004. Kontrakty Jana III Sobieskiego z lat 1675-1686 w sprawie dzierżawy i użytkowania Leśnictwa Białowieskiego. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 52: 321-330.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  8. Karcov G. 1903. Belovezhskaya Pushcha, Sankt Petersburg.
    Tekst na stronie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej.
  9. Keczyński A. 2008. Leona Wyczółkowskiego wrażenia z Białowieży. Matecznik. Nr 2/2008 : 15-17.
    Tekst na stronie Białowieskiego Parku Narodowego.
  10. Krasnodębski D, Dulinicz M, Samojlik T, Olczak H, Jędrzejewska B. 2008. Cmentarzysko ciałopalne kultury wielbarskiej w uroczysku Wielka Kletna (Białowieski Park Narodowy, woj. Podlaskie). Wiadomości Archeologiczne 60: 361-376.
  11. Krasnodębski D, Samojlik T, Olczak H, Jędrzejewska B. 2005. Early medieval cemetery in the Zamczysko range, Białowieża primeval forest. Sprawozdania Archeologiczne 57: 554-583.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  12. Okołow Cz. 2009. Świadek królewskich łowów. Matecznik. Numer specjalny: 19-20. (przełom lat 2009/2010)
    Tekst na stronie Białowieskiego Parku Narodowego.
  13. Pucek Z., Belousova I.P., Krasińska M, Krasiński Z.A., Olech W. 2002. European bison Bison bonasus: Current state of the species and an action plan for its conservation. Mammal Research Institute, Polish Academy of Sciences, Białowieża, Poland.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  14. Pucek, Z. (ed.); Pucek, Z., Belousova, I.P., Krasinska, M., Krasinski, Z.A. and Olech, W. (comps.). 2004. European Bison. Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN/SSC Bison Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. ix + 54 pp.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  15. Samojlik T. 2005. Stanisław August Poniatowski w Puszczy Białowieskiej (30 sierpnia – 2 września 1784 roku). Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 53: 35-52.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  16. Samojlik T, Jędrzejewska B. 2003. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w polskiej części Puszczy Białowieskiej – badania, stan obecny i ochrona. W: Ochrona dóbr kultury i historycznego związku człowieka z przyrodą w parkach narodowych.Red. Partyka J. Ojców: 527-538.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  17. Samojlik T, Jędrzejewska B. 2004. Użytkowanie Puszczy Białowieskiej w czasach Jagiellonów i jego ślady we współczesnym środowisku leśnym. Sylwan 148: 37-50.
    Tekst na stronie pisma Sylwan .
  18. Samojlik T, Jędrzejewska B, Kamiński T. 2003. Polana pasieczna na akwareli Jana Henryka Müntza. Puszcza Białowieska – polowanie na niedźwiedzia (1780-1783). Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 51: 387-394.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  19. Samojlik T. (red.): Ochrona i łowy: Puszcza Białowieska w czasach królewskich. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża 2005.
    Tekst na stronie Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych (RCIN).
  20. Samojlik T, Jędrzejewska B, Krasnodębski D, Dulinicz M, Olczak H. 2007. Człowiek w Puszczy. Akademia 4: 36-37.
    Tekst na stronie Zakładu Badania Ssaków PAN.
  21. Van Kolfschoten Th. 2000. The Eemian mammal fauna of central Europe. Geologie en Mijnbouw / Netherlands Journal of Geosciences 79(2/3): 269-281.

oraz strony www: bp21.org.by, npbp.brest.by, puszcza_bialowieska.republika.pl, pracownia.org.pl, Wikipedia

i in.