Dzięcioł białogrzbiety.Fot. Ubailves (Dendrocopos leucotos, Wikimedia Commons), licencja CC BY 3.0.
Gatunek ściśle związany z miękkim butwiejącym drewnem martwych drzew liściastych, których jest mało w lasach gospodarczych.
Nazwa tego gatunku pochodzi stąd, że występujący u nas podgatunek D. l. leucotos ma biały dół grzbietu. Jest on jednak widoczny wyraźniej w locie. Bezpośrednio nad tym białym obszarem znajdują się poprzeczne białe prążki.
U większości siedzących dzięciołów pstrych widać na skrzydłach dwie podłużne duże białe plamy, a pod nimi poprzeczne białe pręgi. Wyjątkiem są dzięcioły białogrzbiety i mały (dzięciołek, Dryobates minor), które mają tylko poprzeczne pręgi. Dzięcioł białogrzbiety jest jednak większy nawet od dzięcioła dużego i w przeciwieństwie do dzięciołka, podobnie jak pozostałe dzięcioły pstre ma czerwone podbrzusze (podogonie).
Dzięcioł białogrzbiety gnieździ się u nas bardzo nielicznie, głównie na wschód od Wisły. Największą jego liczebność stwierdzono w Puszczy Białowieskiej. Przez Polskę przebiega zachodnia granica jego zasięgu. W XIX wieku był liczniejszy, może występował nawet w całym kraju.
Zasięg występowania dzięcioła białogrzbietego w Europie (2015 r.).Autor: Darekk2 z użyciem danych przestrzennych Czerwonej Listy IUCN* (White-backed Woodpecker Dendrocopos leucotos distribution in Europe map, Wikimedia Commons), licencja CC BY-SA 4.0.
Gniazduje w lasach liściastych i mieszanych. Na nizinach zasiedla stare, najchętniej podmokłe lasy liściaste z dużą ilością martwego drewna – łęgi, olsy, grądy, czasem brzeziny bagienne, bory mieszane, w górach dojrzale lasy bukowe, bukowo-jodłowe i bory mieszane.
Gnieździ się w drzewach liściastych. Wybiera drzewa zbutwiałe lub martwe, których brakuje w lasach gospodarczych. Podobnie jak inne dzięcioły dziuplę wykuwa sam, inaczej jednak niż pozostałe dzięcioły pstre prawie wyłącznie w wilgotnym drewnie.
Składa jaja najwcześniej z naszych dzięciołów – już pod koniec marca lub w kwietniu. Jest jedynym krajowym dzięciołem karmiącym pisklęta larwami owadów występującymi w rozkładającym się drewnie. Stanowią one znaczącą część ich pożywienia. Są to głównie larwy chrząszczy, zwłaszcza kózkowatych i korników.
Dorosłe ptaki odżywiają się przez cały rok larwami owadów zasiedlającymi butwiejące drewno, a wiosną dodatkowo gąsienicami występującymi na liściach drzew. Gatunek ten żeruje na martwym drewnie najczęściej z krajowych dzięciołów.
* BirdLife International and NatureServe (2014) Bird Species Distribution Maps of the World. 2014. Dendrocopos leucotos. In: IUCN 2014. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2014.3. hhttp://www.iucnredlist.org. Downloaded on 27 May 2015. (mapa musi być zawsze zamieszczona z tą informacją)
Literatura – głównie:
- Jerzy Gotzman, Bolesław jabłoński, Jerzy Desselberger (tablice kolorowe), „Gniazda naszych ptaków”, str. 146, wydanie pierwsze, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1972.
- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk, „Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany”, tom II, str. 520-524, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X.
- Tomasz Wesołowski, „A239 Dendrocopos leucotos (Bechst., 1803) Dzięcioł białogrzbiety”, w: „Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny”, tom 8: Ptaki (część II), str. 276-279. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004, s. 280-283. ISBN 83-86564-43-1.
Strony internetowe na temat dzięcioła białogrzbietego:
- Dzięcioł białogrzbiety, Wikipedia
- White-backed woodpecker, Wikipedia
- Wikimedia Commons, Category:Dendrocopos leucotos – galeria zdjęć
- Dendrocopos leucotos, Czerwona Lista IUCN